امروزه واژه گریم در زبان فرانسه از سال ۱۷۷۸ میلادی مفهوم آنچه در نمایش مورد نظر است بکار گرفته شده ، به معنای اداء شکلک، صورتک و یا نقش یک پیر مسخره.
مصدر این کلمه گریمه به معنای خطوط پیری بر چهره انداختن ، آراستن چهره برای تئاتر و سینما است، صفت فاعلی آنرا گریمور می نامند.
گریم تئاتر و سینما در ردیف هنرهای نمایشی ظریف محسوب می شود. این هنر بر پایه نقاشی و مجسمه سازی بنا شده است. نقاش ، نخست با کمک قلم مو ، صفحه بوم را با رنگی می پوشاند ، سپس با سایه روشن منظره یا چهره ای را می آفریند . مجسمه ساز با ایجاد حجم و خطوط بر مقداری گل یا گچ چهره ای را خلق می کند . بوم گریمور چهره بازیگر است ، با سطحی جاندار و حساس. گریمور با رنگ آمیزی چهره به وسیله فن(رنگ زمینه) ، سپس با کمک قلم مو و نوک انگشتان با رنگ و روغن مخصوص چهره ، با ایجاد خطوط سایه و روشن شخصیتی را بر چهره بازیگر می آفریند. گاهی نیز با تغییر دادن اعضای چهره با خمیرهای مخصوص و قالب گیری از چهره بازیگر و اضافه کردن قسمت هایی بر مدل مورد نظر عملیاتی مشابه مجسمه ساز انجام می دهد.
گریم ، پوشش چهره بازیگر است ، بکار گرفتن و استفاده کردن از این پوشش نیاز به ظرافت و دقت بسیار دارد.
گریم در دو نوع است . نوع اول گریم صحنه ، که شامل : تئاتر ،اپرا و باله است ، که هر کدام حاوی تکنیک خاص خود است.
نوع دوم گریم اکران شامل : سینما ، تلویزیون و عکاسی است که تکنیک کار هر کدام تا حدودی از هم متمایز می باشد.
پایه و اساس هر دو یکی است، ولی در رنگ آمیزی چهره و کاربرد رنگ جهت حجم ها تفاوت کلی دارند. گریم تئاتر در مقایسه با گریم سینما ، تلویزیون و عکاسی غلیظ تر و در مقابل گریم سینما ، تلویزیون و عکاسی نیازمند ظریف کاری و دقت بیشتری است
نقش گریم در تئاتر
از آغاز پیدایش نمایش در مصر ، یونان ، هند ، چین و ژاپن هنر گریم همواره در کنار بازیگر بوده است . گریم گاه با رنگ آمیزی مو ، زمانی با نقاشی بر چهره و گاه بصورت صورتک های کامل و نیمه بازیگر را به ارائه شخصیت های مورد نظر قادر ساخته و تماشاگر را به خصوصیات شخصیت نمایش واقف نموده است.گریم ، بازیگر را قادر به ایفای نقش هایی نموده است ، که بدون استفاده از آن خصوصیات جسمانی ، چهره بازیگر می توانسته است مانعی جدی برای ارائه نقش بصورت کامل باشد.
گریمور با شخصیت بخشیدن بر چهره بازیگر ، او را در اجرای نقش یاری می دهد ، بدین ترتیب گریم مکمل کار بازیگر و یاری کننده او در بازی است.در صحنه تئاتر به علت تابش نور پروژکتور ، چهره بازیگر بیرنگ و مسطح است. بواسطه مسافت ، خطوط آن نا مشخص به نظر می رسد. چشمها و ابروها در هم و حفره مانند جلوه می نمایند. گریمور با دو هدف گریم صحنه را بر چهره بازیگر (زن – مرد) انجام می دهد.
با زدن فن (رنگ زمینه چهره) به چهره بازیگر رنگ طبیعی می بخشد. با عمل تصحیح ، زیر ابروها را تا حدی محو می نماید. پشت چشم را با رنگ روشن رنگ آمیزی نموده به آن حجم می دهد. خطوط چشم و ابروها را ترسیم می نماید، در نتیجه چشم ها و ابروها از یکدیگر باز شده و میمیک چشم و ابروها به آسانی به تماشاگر منتقل می گردد. با تکنیک سایه و روشن حجم های چهره مانند بر آمدگی ابروها، بر جستگی گونه ها ، سطح بینی ، پره های بینی ، چانه و فک را مشخص می نماید.
گریمور با دو هدف گریم را بر چهره بازیگر انجام می دهد ، نخست بهتر نشان دادن حجم ها ، خطوط و میمیک چهره بازیگر به تماشاگر ، سپس شخصیت بخشیدن ظاهری بر چهره ، با در نظر گرفتن هدف اول.
گریم تئاتر باید به اندازه ای باشد که به میمیک چهره لطمه نزند. چنانچه شخصیتی کامل بارنگ و روغن بسیار بر چهره بازیگر کار شود ، میمیک چهره تا حدودی از بین می رود و گریم بشکل صورتک ارائه می شود ، در اغلب نمایش های شرق مانند کاتاکی تئاتر چین ، نو ، کابوکی، از این نوع گریم استفاده می کنند ، که به آن (گریم ماسک) یا گریم (اکسپرسیون) می گویند.
در گریم تئاتر فاصله بازیگر با تماشاگر در نظر گرفته می شود ، نمایش در سالن بزرگ بدیهی است که فاصله تماشاگر با بازیگر زیاد است ، گریم ، غلیظ تر انجام می پذیرد ، بدین شکل که سایه تیره تر و روشنی ، روشن تر از معمول به کار می رود. در سالن کوچک ، فاصله تماشاگر با بازیگر کمتر است، گریم رقیق تر انجام می گیرد. رنگ فن طبیعی تر و سایه روشن ، روشن تر از معمول انتخاب می گردد.
در سالن بزرگ خطوط و حجم های اصلی چهره به کار گرفته می شود در صورتی که در سالن کوچک علاوه بر خطوط و حجم های اصلی ، خطوط ریز نیز کار می گردد. رنگ فن (رنگ زمینه)که چهره را می پوشاند ، برای شخصیت ها ، متفاوت بکار می رود. معمولاً رنگ زمینه متمایل به نارنجی کم رنگ مخصوص گریم تئاتر ساخته شده است ، در زیر نور پروژکتور این رنگ ، رنگ طبیعی به چهره می دهد و اغلب چهره شخصیتها با این رنگ ، رنگ آمیزی میشود. البته برای بعضی از شخصیت ها نیاز به رنگ زمینه دیگری ست مانند : شخصیت جوان چاق و پیر چاق رنگ زمینه متمایل به قرمز ؛ شخصیت مریض ، پیر و نژاد زرد پوست (ژاپنی و مغولی و …) رنگ زمینه متمایل به زرد و برای شخصیت کشاورز ، رنگ زمینه قهوه ای روشن ، شخصیت معتاد رنگ زمینه دودی کم رنگ یا عاجی مات ، شخصیت مرفه (جوان- پیر) و بعضی چهره های اروپایی رنگ زمینه متمایل به صورتی ، شخصیت معتاد به الکل رنگ زمینه قرمز روشن، شخصیت معتاد به تریاک رنگ زمینه قهوه ای متمایل به دودی ، شخصیت دلقک و میم ، رنگ زمینه سفید و غیره انتخاب می شود.
